Als de kat van huis is, dansen de muizen op tafel en als de koranleraar in de moskee de ruimte verlaat, spelen de kinderen met de gebedskralen, springen ze op de tapijten en doen ze de biddende volwassenen na. Wat als je die speelsheid van kinderen kon vangen in kleding? Modeontwerper Songül Karacaer stelde de vraag en beantwoordde hem zelf met de Let us Play/Pray-collectie, waarin humor en speelsheid de boventoon moeten voeren.
Songül herinnert zich nog goed hoe het was om in de moskee te zijn als klein kind. Ze was 9 jaar oud toen ze voor eerst naar koranles ging, ‘want mijn buurmeisjes gingen en ik wilde dat ook’, lacht de ontwerper. “Is het erg om te zeggen dat ik er meer heen ging om te spelen, dan om te leren? Maar goed: ik was een kind, dus dat is logisch”, besluit ze.
“Als de docent even weg was gingen we allemaal van onze plek af en renden we achter elkaar aan. We gingen helemaal los, gillend in de moskee. Deze herinneringen zijn me altijd bijgebleven en ik vind het dan ook leuk om te zien dat mijn neefjes en nichtjes hetzelfde doen in de moskee”, vertelt Songül. “Ze spelen met gebedskralen, springen op het tapijt, of doen mensen na die aan het bidden zijn. Het is zo puur.”
Speels tegengeluid
In de zomer van 2020 werd Let Us Play/Pray leven ingeblazen: een kledingcollectie waarin nostalgie de rode draad zou zijn. Songül, toen nog student aan het Amsterdam Fashion Institute (AMFI), bedacht de lijn voor haar afstudeercollectie. Het werk van fotograaf Mous Lamrabat was daarvoor een belangrijke inspiratiebron. Zijn werk kenmerkt zich door surrealistische, kleurrijke beelden met verwijzingen naar populaire en (Noord-)Afrikaanse cultuur.
Songül vertelt dat de fotograaf haar inspireert om niet te veel na te denken, maar ‘gewoon te doen’. “Ik hou van de manier waarop hij moslims portretteert. Moslims worden altijd eng gemaakt en geframed in de media. Zijn werk is een tegengeluid op een speelse manier.”
Een shirt van gebedskleden
De Let us Pray/Play-collectie is volgens Songül een verzameling kinderkledingstukken voor volwassenen. Ieder ontwerp is een knipoog naar de manier waarop kinderen bewegen. Neem het Get Along Shirt, een tweekoppig shirt dat kinderen dwingt om samen te spelen, in plaats van ruzie te maken.
Het Prayer Shirt is de showpiece van de collectie. Songül veert op: het is haar lievelingsontwerp, vertelt ze. “Het bestaat uit zes verschillende gebedskleden gemaakt van synthetisch tapijtachtig materiaal, wat een lastige stof is om kleding van te maken. Ik heb de patroondelen met een lasercutter gesneden, omdat het te moeilijk was om te knippen.”
Het was hard werken om de lijn te realiseren, maar gelukkig hoefde de ontwerper het niet alleen te doen. Volgens Songül draait de collectie om vrijheid, speelsheid en comfort, met kinderen in de moskee als hoofdrolspelers. Die laatste groep kon daarom niet ontbreken tijdens het proces. Haar neefjes en nichtjes zorgden als echte co-designers voor inbreng omdat zij kleurplaten van gebedskleden mochten inkleuren. Die kleurplaten inspireerden Songül uiteindelijk voor het ontwerp van het Prayer Shirt. Dankzij playful designing, het proces waarbij je doet alsof je een kind bent, werd het creatieve proces minder complex, meent Songül.
Controle over het verhaal
Het speels ontwerpen bracht Songül nieuwe inzichten, bijvoorbeeld over hoe ze naar zichzelf kijkt als maker. “Ik zie mezelf als iemand die verhalen maakt die relevant zijn voor de tijd waarin we leven. En ook al wil ik serieuze thema’s bespreekbaar maken, hoeft dat niet te betekenen dat dat op een serieuze manier moet. Mijn collectie is een pleidooi om mode niet te serieus te nemen en de industrie inclusiever en toegankelijker te maken.”
Moslims en de moskee spelen in deze collectie een belangrijke rol. De ontwerper ziet de moskee als een community space, een plek waar mensen van verschillende achtergronden samenkomen, ‘een plek waar kinderen spelen’. Het is alles behalve een bedreigende plek, benadrukt de maker. Op haar website schrijft Songül: “Moslims zijn te lang ontmenselijkt en daarom neem ik, als jonge moslim, de controle over het verhaal dat is opgesteld door instellingen van de westerse macht. Met deze collectie verschuif ik het verhaal, naar onze werkelijke realiteit.”
De afstudeercollectie leverde volgens Songül interessante gesprekken op. “‘Zou je dat wel doen, zo met die gebedskleden?’, vroeg mijn vader bijvoorbeeld. Ik zei: ‘baba, het is kunst, geen fashion’. Ik zie deze collectie als een kunstproject, waar ik een verhaal mee vertel. Het is niet mijn bedoeling om de islam te gebruiken voor modieuze doeleinden. Mensen begrijpen dat wel.
Als stylisten designs willen lenen, vind ik het belangrijk om mee te geven waar de collectie om draait, zodat de pieces ook met respect worden gedragen. Ik maak mijn werk met veel intentie: ik zou bijvoorbeeld mijn items niet terug willen zien op foto’s met een seksuele lading, wat in de mode vaak gebeurt. Of een project waarin de drager er zo ‘cool’ mogelijk uit moet zien, dus puur om esthetische redenen. Het moet wel matchen met mijn boodschap.”
Only God Can Judge Me
Let us Pray/Play wakkert een gevoel aan dat Songül lang niet meer heeft gehad: plezier. “Ik zie volwassenen jong worden in mijn kleding. Ze lachen, en halen herinneringen op uit hun kindertijd.” Haar eigen jeugd wordt ook meermaals het onderwerp van gesprek, bijvoorbeeld tijdens de beoordeling van haar afstudeercollectie op school. Ze grinnikt als ze aan dat moment terugdenkt. “Op het Prayer Shirt staat ‘Only God Can Judge Me’, een quote die ik vroeger als kind heel inspirerend vond”, vertelt Songül. “Ik gebruikte het op een hele stoere manier als kinderen me wezen op iets dat haram was. De quote werkte bevrijdend voor me en ik maakte er indruk mee op de kinderen uit mijn buurt. Ik was op een gegeven moment niet meer de enige die het zei, en al gauw werd de quote heel corny, wat het ook weer grappig maakte. Helaas snapten mijn docenten die referentie niet.”
